Kαταραμένοι Ποιητές

Θαμποί από την  αχλύ του μυστηρίου σαν ήρωες ανεξήγητων θανάτων, ζήσαν στιγματισμένοι από την ανθρώπινη καταφρόνια, όμως γινήκαν ποιητές. Απεκλήθησαν καταραμένοι γιατί αγάπησαν το σκότος και η λιγοστή ζωή τους κύλησε στο περιθώριο. Για να ξεφύγουν από τη χαμέρπεια της θνητότητας στράφηκαν στο αψέντι και στο όπιο, η λογική κάποιων διασαλεύθηκε. Ελάχιστοι κέρδισαν την υστεροφημία και έγιναν σημεία αναφοράς στην παγκόσμια ποιητική Οι περισσότεροι όμως κείτονται ακόμα στο ημίφως ή ακόμα και στη λήθη του κοιμητηρίου των ξεχασμένων, αγνοημένων ποιητών,τους  οποίους ύμνησε ο Καρυωτάκης με τη «Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων».

Για την ιστορία ή  φράση «καταραμένος ποιητής»  «poet maudit» στα γαλλικά καθιερώθηκε από τον Αλφρέντ ντε Βινύ ο οποίος στο  δραματουργικό έργο του (1832) Stello αποκαλεί συλλογικά τους ποιητές ως την ράτσα των καταραμένων από τους ισχυρούς της γης.

Ξεφυλλίζοντας μια ανθολογία καταραμένων ποιητών, ερχόμαστε σε επαφή με το πολυτάραχο, ομιχλώδη, πένθιμο ή και μακάβριο βίο , αυτών που διέσπειραν το κήρυγμα της καθολικής άρνησης του συμβατικού, αυτών που στράφηκαν στην αναζήτηση του χαμένου παράδεισου  περνώντας μέσα από τις ερεβώδεις ατραπούς της απόλυτης κόλασης.

Μολονότι η δράση των καταραμένων ποιητών στιγματίζει τον 19^ο αιώνα, τα βήματα του πρωτοπόρου του είδους Φρανσουά Βιγιόν  μας ταξιδεύουν στο μεσαίωνα (1431-1474).  Ο Βιγιόν συνειδητοποιεί το χάσμα του από τα ανθρώπινα. "Στον τόπο μου ενώ ζω, είμαι πλέρια ξένος", γράφει χαρακτηριστικά. Σήμερα θεωρείται ο πρώτος μεγάλος λυρικός ποιητής της Γαλλίας. Στο έργο του διακρίνεται η θλίψη, ο σαρκασμός, η συγκίνηση και το κωμικό στοιχείο. Χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια και δύναμη έμπνευσης.

Ένας από τους περισσότερο διαβασμένους Ευρωπαίους ποιητές σήμερα ο  Charles Baudelaire (1821-1867) στην εποχή του έγινε κατανοητός από ελάχιστους.  Μάλιστα εξ’ αιτίας της ποιητικής συλλογής «Τα άνθη του Κακού » (1857) καταδικάστηκε για προσβολή της δημοσίας αιδούς, και έξι από τα ποιήματα του απαγορεύτηκαν. Στο έργο του Μπωντλαίρ «του Δάντη της παρηκμασμένης εποχής» έντονος είναι ο πεσσιμισμός ένεκα της μελαγχολίας, της ανίας, της νοσταλγίας  και της πεισιθάνατης διάθεσης που συνέχει τα στιχουργήματα . Οι ήρωες ταλαντεύονται μεταξύ των σκοτεινών δυνάμεων του καλού και του κακού, καθώς Έρως και Θάνατος, Θεός και Σατανάς κινούν τα νήματα , αλληλοσυγκρουόμενοι και συχνά συνοδοιπορούντες. Ο Baudelaire σημάδεψε την παγκόσμια ποίηση και επηρέασε τους Ρεμπώ, Βερλαίν , Μαλαρμέ,  Βαλερί και φυσικά τον Κώστα Καρυωτάκη ο οποίος  μετέφρασε στιχουργήματά του.

Ο Paul Verlain (1844-1896) συνδέθηκε με τη σχολή του παρνασσισμού και αργότερα σημάδεψε τη στροφή από το ρομαντισμό στο συμβολισμό και ηγήθηκε του κινήματος της Παρακμής που απέβλεπε στην απελευθέρωση της τέχνης από κάθε ηθικό δεσμό. Η ποίηση του Verlain  χαρακτηρίζεται  από μουσικότητα η οποία επιτυγχάνεται μέσα από παρηχήσεις, συνηχήσεις και ανομοιοκατάληκτους στίχους. Παρά το γεγονός πως το έργο του επέδρασε καταλυτικά στη διαμόρφωση του συμβολισμού, ο ίδιος αργότερα τον αποκήρυξε, καθώς το κίνημα απέκλινε ακόμα περισσότερο από τις παραδοσιακές ποιητικές φόρμες, ενώ ο Βερλαίν υποστήριζε την αναγκαιότητα ορισμένων, όπως για παράδειγμα της ομοιοκαταληξίας του στίχου. Στη βιογραφία “Les Poets Maudits” που ο Βερλαίν εκπόνησε  περιλαμβάνεται υλικό για έξι ποιητές, μεταξύ των οποίων βρίσκονται και οι  Μαλαρμέ και Ρεμπό.

O Αrthur Rimbault (1854-1891) , θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του συμβολισμού με σημαντική επίδραση στη μοντέρνα ποίηση, παρά το γεγονός πως εγκατέλειψε οριστικά τη λογοτεχνία στην ηλικία μόλις  των είκοσι ετών. Από το σύνολο του έργου του ξεχωρίζουν οι ποιητικές συλλογές Εκλάμψεις και Μια Εποχή στην Κόλαση. Σύμφωνα με τον Ρεμπώ, ο αληθινός ποιητής αποτελούσε ένα είδος προφήτη, ικανού να διαμορφώσει μία νέα πραγματικότητα, εφευρίσκοντας το άγνωστο. Ως χρέος του, αντιλαμβανόταν τη γνωριμία με τον εαυτό του, την καλλιέργεια του μυαλού και της ψυχής του, ώστε τελικά να δημιουργήσει μία «οικουμενική γλώσσα». Συχνα το ύφος των στιχουργημάτων του γίνεται παραισθησιακό, παραληρηματικό .Ύστερα από τη διατάραξη της σχέσης του με τον Βερλαίν επέλεξε τη ζωή του πλάνητα τυχοδιώκτη, ασκώντας παροδικά τα επαγγέλματα του ναυτικού, του μισθοφόρου, του έμπορου και του εξερευνητή.

Ο Ισιντόρ Ντυκάς γνωστότερος ως Λοτρεαμόν (1846-1870) συνέγραψε τα  Άσματα του Μαλντορόρ και τη συλλογή «Ποιήματα». Τα Άσματα του Μαλντορόρ, αν και ολοκληρώθηκαν περίπου το καλοκαίρι του 1869, δεν δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε ο Λωτρεαμόν, είτε λόγω του φόβου του εκδότη του για μια πιθανή ποινική δίωξη, καθώς το περιεχόμενο των έξι ασμάτων που ήταν γραμμένα σε πεζό λόγο αλλά είχαν ποιητικό  χαρακτήρα, ήταν ιδιαίτερα προκλητικό. Ο Λωτρεαμόν που πέθανε σε ηλικία 24 ετών  πιθάνοτατα από κάποια μολυσματική ασθένεια λογίζεται ένας από τους προγόνους του υπερρεαλιστικού κινήματος.

Ο Στεφάν Μαλαρμέ (1842-1898) ήταν Γάλλος συμβολιστής ποιητής και κριτικός που επηρεάστηκε από τον Μπωντλαίρ και τον Έντγκαρ Άλαν Πόε. Τα πιο διάσημα έργα του είναι: Το απόγευμα ενός φαύνου , η Ηρωδιάς και ο Ο Ίγκιτουρ ή Η τρέλα του Ελβενόν. 

Ο Τριστάν Κορμπιέρ (1845-1875) δημοσιεύει το 1873 τη μοναδική του ποιητική συλλογή Οι κίτρινες αγάπες, η οποία παραμένει στο περιθώριο.

Στη σύντομη αυτή αναδρομή δεν πρέπει να λησμονήσουμε τον Άγγλο Ουίλιαμ Μπλέηκ  (1757-1827), οι οραματισμοί του οποίου εκλαμβάνονταν από την πλειοψηφία ως δείγμα παραφροσύνης, τον ρομαντικό φιλέλληνα Βύρωνα  (1788-1824) τον εκπρόσωπο του αμερικανικού ρομαντισμού και τον πατέρα της λογοτεχνίας του μακάβριου Έντγκαρ Άλαν Πόε (1809-1849). Από τους έλληνες ποιητές καταραμένος ποιητής  λογίζεται ο  Κώστας  Καρυωτάκη (1896-1928). ο οποίος υπό την επίδραση του γαλλικού ρομαντισμού και συμβολισμού , καυτηρίασε με τρόπο ελεγειακό και  σαρκαστικό τα αδιέξοδα της Ελλάδας του μεσοπολέμου , οι σύγχρονοί του Ρώμος Φιλύρας, Ναπολέων Λαπαθιώτης , Μαρία Πολυδούρη και φυσικά η Κατερίνα Γώγου. 

Κλείνοντας το τρέχον αφιέρωμα δεν πρέπει να λησμονήσουμε και τους άδοξους  κήρυκες της ποιήσεως που βυθίστηκαν στην αδυσώπητη τάφρο του χρόνου , χωρίς να τους χαριστεί ούτε ένα κλωνάρι δυόσμος.